توفان های ریزگرد در كمین پایتخت
پرشین رز: تهران - دود خودروها مهمترین عامل آلودگی هوای پایتخت معرفی شده و این در حالیست كه كارشناسان نسبت به ظهور پدیده گرد و خاك در تهران و فعال شدن كانون های ریزگرد در این استان اخطار داده اند.
«ریزگرد» دیگر پدیده ناآشنایی نیست. توفان های گرد و خاك هر چند یكبار شرق و غرب و جنوب كشور را فرا می گیرد. حالا چند سالی می گردد كه ریزگردها دامن استان های مركزی را هم گرفته است.
پیش از این كانون های تولید گرد و خاك در خارج از مرزها بعنوان علت اصلی این پدیده معرفی می شد، اما كانون های داخلی بخصوص در خوزستان و سیستان و بلوچستان نقش خویش را در این توفان ها ثابت كرده اند.
پایتخت هم در سال های اخیر از «ریزگردها» در امان نبوده و كارشناسان بر این باورند كه پدیده گرد و خاك تهران را تهدید می كند.
مدیركل حفاظت محیط زیست استان تهران و دبیر كارگروه كاهش آلودگی هوای پایتخت، در آخرین نشست كاری كارگروه در سال 96 با اشاره به فعال شدن كانون های تولید گرد و خاك در استان، نسبت به وقوع ریزگردها اخطار داد.
كیومرث كلانتری، محل این كانون ها را در جنوب و جنوب شرق استان تهران
(شهرستان های ورامین و پیشوا) عنوان كرده كه جزو منطقه حفاظت شده كویر هستند.
* 10 روز خاكی در تهران
امسال تهران 108 روز آلوده را پشت سر گذاشت. مهمترین آلاینده هوای پایتخت ذرات معلق ناشی از آلاینده های شهری عنوان شده است.
كارشناس تحقیقات اداره كل هواشناسی استان تهران در این باره اظهار داشت: طبق تحلیل نقشه های فراوانی گرد و خاك طی دوره فروردین تا دی 96 و مدت مشابه در سال 95 كه در مركز ملی خشكسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی كشور و با استناد به داده های ایستگاه های هواشناسی استان تهران تهیه شده، هیچ روزی با گرد و خاك شدید (روزهای همراه با دید افقی كمتر از یك هزار متر) مشاهده نشده است، در دراز مدت استان تهران هم تنها یك روز پدیده گرد و خاك با این شدت مشاهده شده است كه همراه با توفان بوده است.
مجید گزل خو اضافه كرد: از فروردین تا دی ماه امسال 10 روز گرد و خاك خفیف (روزهای همراه با دید افقی كمتر از پنج هزار متر) در استان تهران به جز بخش هایی از فیروزكوه و دماوند، رخ داده كه سهم دی ماه یك روز در جنوب غرب استان بوده است.
به گفته وی، این در حالیست كه در مدت مشابه سال 95 به جز بخش هایی از فیروزكوه و دماوند و شرق تهران در بقیه نقاط استان تهران به مدت 10 روز این پدیده مشاهده شده و در مقایسه با دراز مدت این دوره هم تعداد روزهای به ثبت رسیده 10 روز بوده كه كل استان تهران را در برگرفته بوده است.
وی اظهار نمود: نتایج بررسی فراوانی ماهانه برای پدیده گرد و خاك معلق در هوا نشان داده است كه بیشترین فراوانی مربوط به ماه های خرداد و تیر و كمترین فراوانی مربوط به ماه آذر است كه دلیل آن هم كاهش بارش و كاهش رطوبت خاك و نوع سیستم های جوی حاكم بر منطقه است كه اغلب در ماه های گرم سال با استقرار سامانه های كم فشار حرارتی و در نیمه دوم پاییز با فعالیت سامانه های كم فشار دینامیكی همراه است.
گزل خو، درباره منشا ریزگرها هم اظهار داشت: منشا گرد و خاك و ریزگردها در استان تهران را می توان در 2 گروه با منشاء نزدیك و منشاء دور در نظر گرفت.
وی در توضیح این مطلب اضافه كرد: كانون های گرد و خاك نزدیك تهران، مناطق كم پوشش و بیابان های جنوب و جنوب غرب استان و همینطور زمین های دشت قزوین است كه به علت كم آبی و خشكسالی های پی به دنبال سال های اخیر پوشش گیاهی خویش را از دست داده و با عنایت به این كه قبلا در آنها كشت می شده، اكنون خاكدانه ها تخریب و به شدت مستعد خیزش شده اند و با سرعت های كم باد هم برخاسته و در مسیر سامانه های جوی به استان تهران می رسند.
به گفته وی، علاوه بر آن، خشك شدن تالاب «بند علیخان» و دریاچه «حوض سلطان» در جنوب استان همینطور عملیات عمرانی در معادن شن و ماسه در غرب استان است.
وی اظهار نمود: وزش بادهای نسبتا شدید (بیش از 10 متر بر ثانیه)، سبب ورود ریزگردها از چشمه های گرد و خاك اطراف تهران به پایتخت شده و شرایط ناسالم برای گروه های حساس را به وجود آورده است.
این كارشناس سازمان هواشناسی ادامه داد: كانون های گرد و خاك دور از تهران هم كه به دنبال خشك شدن تالاب ها در مناطق مرزی ایران و عراق و محدود شدن عملیات مالچ پاشی صورت می گرفت، گسترش یافته و با عنایت به بافت خاك این مناطق، با اندك سرعت باد از زمین جدا شده و به دلیل سبك بودن تا مدت ها در هوا معلق می ماند.
وی خاطرنشان كرد: این ریزگردها با سامانه های جوی جنوب غرب ایران به خصوص در فصل خشك كه رطوبت كافی وجود ندارد، به تهران رسیده و در مسیر خود نیمی از كشور را تحت تاثیر خود قرار می دهند، البته به تازگی دولت كاشت نهال و گسترش فضای سبز و مالچ پاشی را با سرعت بیشتری دنبال می كند كه امیدواریم تاثیر آن ملموس و سبب كاهش گرد و خاك شود.
* ظهور ریزگرد
معاون مركز پژوهش های كاربردی سازمان زمین شناسی كشور هم وسعت كانون های گرد و خاك كه در استان تهران قرار دارند را 500 كیلومتر مربع عنوان نمود و اظهار داشت: استان های قزوین، البرز، قم و سمنان دارای كانون های گرد و غبار با وسعت چندین برابر تهران هستند كه بخشی از آنها در امتداد این استان قرار می گیرد و آن را تحت تاثیر قرار می دهد.
رضا شهبازی اضافه كرد: كانون های تهران به شكل كمربندی هستند كه از جنوب و جنوب شرق و شرق به سمت غرب كشیده می شوند و در داخل استان پراكنده هستند؛ شاید مساحت كانون های گرد و خاك در تهران در مقایسه با كانون های خوزستان و سیستان زیاد نباشد اما می تواند برای تهران مشكل ساز باشد.
وی، یكی از خطرناك ترین كانون های تولید ریزگرد در تهران را در 20 كیلومتری ورامین عنوان نمود كه از 2 سال پیش نسبت به فعال شدن آن اخطار داده شده بود.
شهبازی تصریح كرد: مطالعه گرد و خاك تهران از 2 سال پیش با دقت بیشتری در حال انجام می باشد و كانون ها نمونه برداری شده است، البته این مطالعه ادامه دار است.
وی اظهار نمود: بخشی از آلودگی هوای تهران ناشی از گرد و خاك پهنه های طبیعی است كه این عامل علاوه بر گازهای آلاینده و ذرات معلق ناشی از آلاینده های شهری (صنایع و ساخت و ساز) است.
شهبازی اضافه كرد: منشاء گرد و غبار بسته به جریان های مختلف جو می تواند از سوریه و عراق (كانون های دور در خارج از كشور) تا كانون های نزدیك تهران باشد.
وی با اشاره به اینكه كانون های گرد و خاك با اراضی ماسه ای و شن زارها كه از قبل در طبیعت منطقه بوده اند تفاوت دارند، اضافه كرد: وقتی درباره كانون های گرد و خاك صحبت می نماییم منظور تالاب های خشك شده، مزارع متروكه و یا مراتع تخریب شده است؛ در تهران هم كانون های گرد و خاك شامل این زمین هاست.
شهبازی افزود: در تهران معمولا بادهای جنوبی و جنوب شرقی داریم كه گرد و غبار با منشاء داخلی را بوجود می آورد و این گرد و غبارها در زمان تغییر فصل(اوایل و اواخر بهار) رخ می دهد، همانطور كه در سال های گذشته در خرداد ماه شاهد توفان بودیم.
وی خاطرنشان كرد: البته آنچه در تهران می بینیم با آنچه در خوزستان و سیستان وجود دارد متفاوت می باشد، كوه های تهران مانعی برای سرعت باد و تشدید گرد و خاك هستند.
* از خاك تالاب تشنه تا فلزات سنگین
معاون مركز پژوهش های كاربردی سازمان زمین شناسی كشور در ادامه اظهار داشت: درباره تركیب گرد و خاك تهران به سختی می توان نظر داد زیرا این گرد و خاك مخلوطی از آلودگی های شهری و صنعتی است، اما به صورت عمده این گرد و خاك شامل تركیبی از رس با گرده های سیمان و فلزات سنگین (كه منبع آنها آلاینده های صنعتی وشهری) است.
به گفته وی، هنوز نمی توان گفت چند درصد از گرد و غبارهای تهران منشاء داخلی دارد، زیرا با یك پدیده پویا مواجه هستیم كه در هر فصل تغییر می كند.
معاون مركز پژوهش های كاربردی سازمان زمین شناسی كشور با اشاره به چالش های تغییر اقلیم و تغییر عمومی جو، اضافه كرد: در كشور با چالش كمبود و سوءمدیریت منابع آب روبرو هستیم كه این تجربه در نقاط دیگر دنیا همچون در آفریقا و چین اتفاق افتاده و در هر جای دنیا كه این 2 پدیده همزمان با یكدیگر رخ دهد، مشكلات بیشتری بوجود می آورد.
شهبازی، راهكارهای مقابله با گرد و خاك را شامل 2 دسته دانست و اظهار داشت: مدیریت منابع آب و تولید منابع جدید (همچون بازچرخانی آب) و توسعه فضای سبز با استفاده از آن بخشی از این برنامه هاست، همینطور راهكار دیگر مواجهه و سازگاری با شرایط موجود شامل تغییر سبك زندگی، تغییر الگوی كشاورزی، تولید فضای سبز سازگار، كاربری اراضی، آمایش سرزمین و آمایش جمعیت از این جمله است.
وی تصریح كرد: ازاین رو در گام نخست باید شرایط خاص و غیرطبیعی خویش را بپذیریم، منابع و مصرف را با شرایط فعلی سازگار و به نحوی مدیریت نماییم تا از منابع آب بتوانیم بخشی را به طبیعت و محیط زیست اختصاص دهیم.
وی تصریح كرد: برای رویایی با خشكسالی(بخشی كه از اختیار ما خارج است) هم توسعه روش های غیروابسته به آب (همچون بازچرخانی پساب ها و توسعه فضای سبز) را انجام دهیم.
* گام به گام تا غبار
وقوع پدیده ریزگرد در خوزستان از سال 80 در شهرستان های آبادان، خرمشهر و شادگان شروع شد. در این سال گرد و غبار 6 نوبت صورت گرفت و حداكثر زمان وقوع آن 48 ساعت بود. این پدیده پس از چهار سال تمام شهرهای خوزستان، بعد از هفت سال پنج استان دیگر و هم اكنون بیش از 20 استان كشور را درگیر و به یك معضل ملی تبدیل گشته است.
آیا پای توفان های ریزگرد به پایتخت باز می شود؟
گزارش از نادره وائلی زاده
تهرام/ 9754**1625
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب