قله شاهوار در خطر است
به گزارش پرشین رز، «قله شاهوار»، میراث طبیعی ایران که در استان سمنان قرار گرفته، یکی از مهم ترین زیستگاه های قوچ اوریال است که انفجارهای مختلف برای استخراج سنگ «بوکسیت» و جاده کشی های متعدد، علاوه بر تخریب پوشش گیاهی و زیستگاه جانوران، فرسایش خاک و افزایش ریزگرد، احتمال سیل و آلودگی آب را در این منطقه بالا برده و به افزایش تصادف های جاده ای منجر گردیده است.
هانی رستگاران ـ پژوهشگر میراث فرهنگی و ثبت میراث ملی ـ در گفتگو با ایسنا، با بیان اینکه «شاهوار» بلندترین قله منطقه البرز شرقی و بلندترین قله و بام استان سمنان است که با ارتفاع سه هزار و ۹۴۵ متر در مرز استانهای سمنان و گلستان قرار دارد، اضافه کرد: این کوه در شمال شهرستان شاهرود و شمال روستای «نُکارمَن» و شرق روستای «تاش» و در جنوب روستای «سیاه مرزکوه» جای گرفته است. شکل قله به صورت مخروط بزرگ خوابیده و صاف نمایان گر است و فقط از راه خط الرأس شمال شرقی به سایر ارتفاعات البرز شرقی می پیوندد.
او ضمن اشاره به اینکه قله شاهوار ششم اسفند سال ۱۳۹۹ با شماره ثبت ۸۸۵ بعنوان میراث طبیعی به ثبت ملی رسیده است، اظهار داشت: «قله شاهوار» با ارتفاع ۴ هزار متر از سطح دریا در ۲۴ کیلومتری شمال غربی شاهرود از جاذبه های گردشگری منطقه «تاش» و «مجن» به حساب می آید. این قله از نظر ارتفاع در ایران رتبه ۲۴ و در استان و شمال شرق ایران رتبه نخست را داراست. قله شاهوار در بخش مرکزی رشته کوهی واقع شده است که در شرق آن قله شاهوار کوچک با ارتفاع ۳۹۱۰ متر و در جنوب آن، قله آرام با ارتفاع سه هزار و ۸۴۵ متر قرار دارد. این رشته کوه در حاشیه جنوبی البرز شرقی واقع شده است و به دلیل اتصال از راه گردنه شمال شرقی، معروف به آهار و قله های یزدکی و شترپا، جزو البرز به حساب می آید. مسیرهای صعود آن شال جنوبی(نکارمن)، جنوب غربی (قطار زرشک)، غربی(طاش بالا)، و شمالی(چشمه های پیرمیشی و خرسی) و شال شرقی(تنگه آهار) است.
رستگاران افزود: «شاهوار» فقط منظر گردشگری نیست و بر مبنای اسناد بالادستی و منابع آب استان، شاهوار محل وزش بادهای باران زا و مبدأ بیشترین نزولات جوی و منشأ سرشاخه های حوزه آبریز، تأمین جریان پایه رودخانه «تاش» و چشمه سارهای واقع در آن و منشأ تغذیه سفره های آبی قسمتهایی از دشت مجن، امیریه، بسطام، منابع آب آهکی و قنات شرب شاهرود است. در زمین شناسی کوه شاهوار هر سازند (لایه) آن یک عمر دارد، از ۱۰۰میلیون سال شروع می شود و تا ۴۰۰میلیون می رسد، افق بالایی جوان تر و افق پایینی مسن تر هستند و به پالئوزوئیک دوره اول زمین شناسی مربوط می شوند. سنگ بوکسیت با عمر بیشتر از ۲۰۰میلیون سال در این پهنه گسترده شده و ضخامت این سنگ آهنگ به صورت میانگین به ۳۰۰ تا ۳۵۰متر می رسد که تا کیلومترها امتداد دارد.
این پژوهشگر میراث فرهنگی افزود: در این منطقه گیاهانی چون زرشک، انواع گرامینه، انواع گون، کلاه میرحسین، چوبک، درمنه، چمن گندمی، جارو علفی، زیره وحشی، کاسنی، کنگر، پیچک صحرایی، میخک کوهی، نسترن وحشی، داغداغان، درختان استوار، شنگی های صحرایی، پونه، سرشو، ریواس، اُشتِله غاز (کما) دیده می شود و تابحال حداقل سه گونه گیاهی در این منطقه کشف شده و با پسوند «شاهواریکا» به ثبت رسیده است که در جای دیگری دیده نمی گردد. همینطور چهار گونه گیاهی از شاهوار برای اولین بار در جهان شناسایی شده است که منحصربه فردترین منطقه از نظر پوشش گیاهی به حساب می آید. همینطور شاهوار معدنی از ذخایر ژنتیکی منحصر به فرد است.
رستگاران همینطور در رابطه با گوناگونی جانوری این میراث طبیعی، اظهار داشت: از جانوران مهم منطقه میتوان به گراز، پلنگ، خرس قهوه ای، گرگ، گربه وحشی، تشی، خرگوش، بز کوهی، عقاب، کبک دری، شاهین و کبک معمولی اشاره نمود. «قوچ اوریال» هم در تمام دنیا فقط و فقط در بخشی از افغانستان و منطقه البرز شرقی و شاهوار تا حوالی سمنان وجود دارد و بعد از آن قوچ ها به قوچ البرزی و بعد از آن به قوچ ارمنی بدل می شوند، در نتیجه شاهوار یکی از مهم ترین زیستگاه های «قوچ اوریال» است. اهمیت زیستگاه قوچ اوریال برای دانشمندان، محققان و زیست شناسان و… سبب می شود تا شاهوار به یکی از مهم ترین زیستگاه های این نوع چهارپا در کل جهان بدل شود.
وی در ادامه به تغییرات زیست محیطی قله شاهوار و تخریب هایی که در آن رخ داده است، اشاره نمود و اضافه کرد: چشمه های این منطقه که به نظر کارشناسان زمین شناسی بیشتر از ۳۰ میلیون سال عمر دارند، تخریب شده و تغییر یافته اند. همینطور گونه های جانوری و گیاهی آن بشدت در معرض خطر و نیازمند حفاظت هستند. این کوه علاوه بر آن که از مهم ترین تأمین کنندگان آب شهرستان شاهرود و روستاهای کوهپایه آن است، یکی از رویشگاه های پرارزش سرو کوهی یا اُرس هم به حساب می آید. از طرفی، این قله نزد اهالی شاهرود بعنوان یکی از نمادهای طبیعی این شهرستان شناخته می شود و همواره مورد توجه است.
این پژوهشگر میراث فرهنگی افزود: استخراج سنگ «بوکسیت» در ارتفاعات بالای کوه شاهوار، سبب شده در چند سال گذشته انفجارهای گوناگونی رخ دهد و معدن کاران در منطقه پیشروی کنند که با تخریب هایی همراه بوده است. جاده کشی های متعدد، علاوه بر تخریب پوشش گیاهی، فرسایش خاک و افزایش ریزگرد، احتمال سیل و آلودگی آب را هم در قسمت شاهوار بالا برده است. این فعالیت ها باعث تخریب زیستگاه جانورانی همچون خرس، قوچ، میش، کل و بز وحشی شده و باعث فرار و افزایش تصادفات جاده ای آنها شده است. این روزها مردم محلی و فعالان محیط زیستی نگران تمدید باردیگر مجوز و از سرگیری فعالیتهای گسترده معدنی در این منطقه هستند.
رستگاران اظهار داشت: تفاوتی که این معدن کاوی با دیگر معادن موجود دارد، بهره برداری به صورت روباز و ایجاد تخریب های گسترده است که سبب بروز خطرات محیط زیستی در منطقه می شود، ازاین رو برای آن که بتوانند به رگه های بوکسیت دست یابند، ناگزیر باید کوه را منفجر کنند و این انفجارها و معدن کاوی سبب از بین رفتن صددرصدی پوشش گیاهی منطقه، قلع و قمع شدن درختان اُرس و مهاجرت گونه های حیات وحش همچون پلنگ، خرس قهوه ای، قوچ، میش و... منطقه شده است.
این پژوهشگر میراث فرهنگی سمنان اظهار نمود: یک ماده معدنی که استخراج می شود تحت تاثیر فرآیندهای گوناگونی قرار می گیرد که یکی از آنها به دست آوردن مواد معدنی از زیرزمین و در کنار آن راه اندازی کارخانه های فرآوری برای ذوب و تبدیل آنها است. بخاری که از دود این کارخانه ها خارج می شود حاوی فلزات سنگینی است که آب وخاک را آلوده می کند، بعنوان مثال در سنگ معدنی روی عناصر سنگینی ازجمله آرسنیک، جیوه و سرب و نیکل به صورت کمیاب همراه طبیعت وجود دارد که می تواند وارد محیط زیست شود. زمانی که فلزات سنگین وارد چرخه بیولوژیک موجودات زنده شود انسان و جانداران زنده دیگر قادر به دفع آن نیستند و این یکی از عوارض جبران ناپذیر معدن کاوی است. در نمونه بارز آن میتوان به سنگ بوکسیت و استخراج آلومینا در کوه شاهوار اشاره نمود که آرسنیک، نیکل و کروم را به صورت ریزگرد و در تماس با آب های زیرزمینی وارد چرخه زندگی جانداران می کند.
او اضافه کرد: این قله، زیستگاه حیواناتی همچون پلنگ و خرس قهوه ای بود که دیگر امروز، کمتر از آنها خبری شنیده می شود و این امر به علت قرار داشتن این دو حیوان در رأس هرم تغذیه می تواند اکوسیستم منطقه را نابود کند. این مسئله در کنار نابودی گیاهان سبب بروز نگرانی های عمده شده است.
رستگاران در رابطه با قابلیت های این اثر طبیعی که توجیه حفاظتی دارند، اظهار داشت: میتوان برای ثبت شاهوار حداقل چند خصوصیت را مورد استناد قرار داد؛ نخست ارزش اکوتونی آن یعنی زیستگاه گیاهانی چون ارس و سه گونه پرارزش گیاهی که مطالعات نشان می دهد فقط و فقط در همین منطقه از دنیا وجود دارد. دوم وحوشی چون قوچ که بازهم باید تصریح کرد در منطقه رشته کوه های البرز تنها در قسمت شرقی و بخصوص شاهوار دیده می شود. سوم منابع آب سرشاری که در شاهوار وجود دارد و شمال شرق استان سمنان و بخشی از استان گلستان را تأمین می کند.
او افزود: سنگ آهک معدن بوکسیت، سنگ مخزن آب های شاهوار است که تمام خلل و حفره های کارستی را پر می کند و در واقع مخزن ذخیره آب شاهرود به حساب می آید. میزان فضایی که برای ذخیره آب درون این سنگ مخزن وجود دارد حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب برآورد می شود و این منبع عظیمی از آب مناطق شاهرود، بسطام و حتی علی آباد و گرگان را تأمین می کند. ازاین رو «شاهوار» مهم ترین منبع آب شیرین است که شرق سمنان را سیراب می کند. اصلا «شاهرود» از رود بزرگی نام می گیرد که از شاهوار به سمت دشت بسطامی و شاهرود می رفته است.
به قول این کارشناس میراث فرهنگی سمنان، «شاهوار مهم ترین عامل تغذیه سفره های زیرزمینی و تضمین کننده تنوع زیستی در «زون سپر» حدفاصل جنگل های هیرکانی و بیابان کویری «حاج علی قلی» است. همینطور مرز بین جنگل و کویر است. به این مناطق «اکوتون» می گویند. اکوتون ها معمولاً تنوع زیستی خارق العاده ای دارند و تنوع زیستی که هم مناطق مرطوب و خشک و هم مناطق میان بند را شامل می شود و اگر شاهوار نبود تفاوت دمای شبانه روز شاهرود چنان بود که هیچگاه چنین جمعیتی نمی توانست در شاهرود زندگی کند. به همین خاطر یک سپر حفاظتی برای جنگل های هیرکانی است که تنوع زیستی خارق العاده ای دارد و مهم ترین عامل در تغییر اقلیم و همینطور کاهش بار ریزگردها به حساب می آید.»
رستگاران در ادامه اظهار داشت: رشته کوه البرز شرقی و شاهوار منشاء زایش و زندگی منطقه‌ی شاهرود است. تعصب مردم نسبت به نام شاهوار مشخص است. وقتی صحبت از نام گذاری استان جدیدی در این منطقه می شود نخستین نامی که به ذهن می رسد واژه‌ی شاهوار است؛ چونکه این کوه بلند در هوای آفتابی و عاری از گردوغبار از سایر مناطق شاهرود، بسطام، مجن، کلاته خیج، میامی، بیارجمند، طرود و دهملا دیده می شود. نام خیلی از همایش ها، جشنواره ها، شرکتهای بزرگ و واحدهای صنفی مختلف شهرستان برگرفته از این نام است. رشته کوهی که نماد تاریخ طبیعی و سربلندی مردم شهرستان شاهرود و هزاران سال مأمن حیات وحش و تأمین کننده آب آشامیدنی و کشاورزی مردم دو سوی البرز شرقی بوده است. ارزش این کوه برای مردم شاهرود، همچون دماوند برای ایران است؛ بگونه ای که خیلی از شرکت ها و واحدهای اقتصادی این شهرستان بخشی از نام خویش را از این قله مرتفع وام گرفته اند.
این پژوهشگر میراث فرهنگی سمنان با بیان اینکه «قله شاهوار» می توانست بعنوان قطب گردشگری ورزش کوهنوردی در شمال شرق کشور معرفی شود، چونکه علاوه بر ارتفاع چهار هزار متری در جوار منطقه صخره ای «مجن» قرار گرفته، اضافه کرد: در نتیجه میتوان اردوهای تیم ملی کوهنوردی و صخره نوردی و ورزش های صعودی را همگی به صورت متمرکز در یک نقطه برگزار کرد. به نظر می آید کمتر نقطه ای در کشور باشد که بتوان در یک سوی آن کوهنوردی در بین برف و مسیرهای صعب العبور و در سوی دیگر آن سنگ نوردی و صخره نوردی کرد، آن هم در مدت زمانی بسیار کوتاه.
رستگاران همینطور بیان نمود: میتوان با گردشگری های مسؤولانه و حرفه ای، ایجاد تورهای کوهنوردی، برگزاری اردوهای تیم های کوهنوردی و لیدری تورهای گردشگری و … شاهد اشتغال زایی خوبی در منطقه شاهوار بود، آن طور که مسؤولان ورزش و جوانان می گویند این کوه سالانه میزبان ۵۰۰ کوهنورد است. «حدید نیابتی» از کوهنوردان بنام شمال شرق ایران اعتقاد دارد شاهوار می تواند قطب کوهنوردی باشد و گفته است «این کوه به علت شباهات هایی که با قله های مرتفع در ایران و پاکستان دارد می تواند تمرینی بسیار عالی برای کوهنوردان باشد.»
این پژوهشگر میراث فرهنگی همینطور اظهار داشت: شاهوار یک اسم طبری است که در لغت طبری از دو بخش «شاه + وار» تشکیل شده که در فارسی به مفهوم «مانند شاه» یا «شاه گونه» است که مسلماً به علت اینست که این قله بلندترین قله در منطقه است.
منبع: persianrose.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب