ریه های ایران نفس ندارد؛
زاگرس بی هنارس !
پرشین رز: آب و نان ایران به استواری این رشته کوه و جنگل هایش وابسته است؛ هرچقدر که ما ناسپاس بودیم زاگرس نجات بخش و همراه بوده؛ اما صدای بلوطستان مدت ها است شنیده نمی شود و این روایت زاگرس است.
خبرگزاری مهر - گروه استان ها: «زاگرس» بیش از آنکه یک «رشته کوه» باشد، هویت است. صدها شهر و هزاران روستا را در دامنه های خود جای داده و ده ها چشمه و رودخانه را به اهالی هدیه کرده است. سایه درختانش پناه بوده و میوه بلوط هایش غذا؛ صخره هایش ذخیره گاه آب و جنگل هایش حافظ حیات، کوه های ریز و درشتش حصار بوده و نفس کشیدنش مانع گردوغبار!
وسط هر کدام از شهرهای غرب کشور که می ایستی می توان از دور هم رشته های زنجیره وار کوه هایش را دید و هم دست تکان دادن بلوط ها را؛ هنوز زاگرس زنده است که اگر نبود شاید نفس کشیدن راحت نبود. اما این نفس کشیدن کجا و آن روزهای خوب دور و دراز رشته کوه تاریخی ایران کجا!
از مرکز لرستان که راه می افتی در کمتر از ۲۰ دقیقه می توانی به دامنه های زاگرس برسی؛ در ایام پاییزی غم بلوطستان انگار مضاعف است؛ صدای پای باد در گوش جنگل های بلوط می پیچید؛ موهای سرخ و زرد و نارنجی بلوطستان کشان کشان رنگ خزان را روی دشت و کوه می پاشد و هر قدمی که برمی داری صدای برگ و باد و چشمه ها ترانه ای جدید می سراید.
جدال با «زوال»!
بلوطستان آفت زده است، سال هاست «زوال» به جان داشته هایش افتاده؛ اما این همه ماجرا نیست… از «زغال گیری» و «قطع درختان» تا «قاچاق چوب» و «تعرض هر روزه اراضی کشاورزی» دستِ این رشته کوه را که عنوان «ریه های ایران» را یدک می کشد؛ خالی کرده است.
خشکیدگی گسترده در بلوطستان را می توان به وضوح دید؛ اما همچنان درد همان است که بود و از درمان هم خبری نیست
درختان بلوط قبل از آنکه دل به خزان سپرده باشند؛ جان به «زوال» سپرده اند؛ خشکیدگی گسترده در بلوطستان را می توان به وضوح دید؛ اما همچنان درد همان است که بود و از درمان هم خبری نیست.
مردی درحال جمع کردن سنگ ها و سوزاندن برگ هاست، زمین را مهیای کشت و کار جدید می کند؛ فاصله تا نخستین درخت بلوط تنها چند قدم است؛ بلوطستان عقب نشینی می کند و مزارع جلو می آیند و من فکر می کنم کشاورزی که روی جنازه بلوط ها گندم می کارد حتما برکت درو نمی کند!
ماجرا در سرتاسر بلوطستان همین است، از خرم آباد تا دورود و الیگودرز و دلفان! حتی آن طرف تر هم درد همین است و مشترک! از کرمانشاه و همدان تا فارس و خوزستان…مساحت جنگل های زاگرس آب می رود و دست سفره های آب خالی تر می شود؛ هشدارها خیلی وقت است که شنیده نمی شود و به قول ساکنان دامنه زاگرس گویا «هنارس» و «فریادرسی» نیست…
در قلب زاگرس و اشترانکوه زیبا، گردشگری بی ضابطه یکی از مهم ترین پناهگاه های حیات وحش را حیاط خلوت گردشگران کرده است؛ جایی که نام حفاظت شده را یدک می کشد بی حفاظ و بی حفاظت میزبان هزاران نفری است که چندین ماه سال آنجا اتراق می کنند و جای ساکنان اصلی این منطقه را تنگ کرده اند.
تالاب های ریزودرشت هر روز کوچک تر می شوند؛ اینجا تالاب را هم برای کشاورزی خشکانده اند تا «همه چیز» فدای «هیچ چیز» شود! ماجرا در زاگرس آن قدر تلخ است که کلمات همه با هم نمی توانند آن چه بر این رشته کوه مقدس گذشته است را روایت کند.
«کارناوال جمعیتی» در پناهگاه حیات وحش!
تعداد گردشگران روزبه روز درحال افزایش است؛ اما متأسفانه به هیچ وجه مهارت های گردشگری در میان گردشگران ترویج داده نشده است
«این روزها و طی سالهای اخیر مراجعین و متقاضیان گردشگری در زاگرس بیشتر و بیشتر شده است»؛ این را مجید دریکوند فعال محیط زیست لرستانی می گوید و ادامه می دهد: ما دو دسته توریست تخصصی و توریست عمومی و گسترده داریم. توریست عمومی - که نباید قاعدتاً در زون امن منطقه حفاظت شده، یعنی «اشترانکوه» و دریاچه «گهر» باشد - را امروز به تعداد بسیار زیاد در این منطقه شاهد می باشیم بطوریکه در زون امن منطقه حفاظت شده «اشترانکوه» شب ها شاهد «کارناوال» و جمعیتی به اندازه یک شهرک هستیم!
وی یادآوری می کند که «معمولاً ما آدم ها هستیم که باید خودرا شبیه منطقه نماییم نه این که طبیعت را شبیه خودمان و شهرها کنیم»، و می گوید: تعداد گردشگران روزبه روز درحال افزایش است؛ اما متأسفانه به هیچ وجه مهارت های گردشگری در میان گردشگران ترویج داده نشده است.
دولتی ها چه می کنند؟
دریکوند به تحمیل لطمه های بسیار زیاد به طبیعت از طرف گردشگران اشاره می کند و می گوید: «ما منکر و مخالف گردشگری نیستیم، اما موافق هستیم که گردشگران با آگاهی و دانش در مناطق و طبیعت حضور پیدا کنند. هر منطقه و جایی یک ظرفیت تحمل دارد، به طور معمول در کشورهای پیشرو اینگونه است که برای بازدید از چنین مناطقی در سامانه ای ثبت نام می کنند و بطور مثال ۱۰۰ نفر برای حضور در یک منطقه گردشگری پذیرفته می شوند، یا از امسال برای دو سال دیگر ثبت نام می کنند، نه این که امروز اراده کنی، سوار ماشین شوی و به همراه یک لیدر در قالب تور طبیعت گردی در مناطق حفاظت شده حضور پیدا کنی!»
این فعال محیط زیست لرستان معتقد می باشد که «به رغم زحمات بسیار زیادی که دوستان ما در مجموعه های دولتی می کشند، بدون تعارف باید اظهار داشت که نه مدلها، نه فرایندها، نه آدم ها و نه ساختاری که الان بر مدیریت محیط زیست کشور حاکم هست، توانایی و مهارت لازم و کافی را برای حفظ، نگهداری، احیا و بهره برداری پایدار از مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست را دارد، البته در منابع طبیعی هم شرایط به همین گونه است.»
زمین «پوک» می شود
دریکوند به دیگر مشکلات زاگرس هم اشاره می کند و می گوید: «به همه چالش های منطقه زاگرس باید موضوع فرونشست زمین را اضافه کرد؛ این امر در همدان، قزوین، دشت «سیلاخور» لرستان و… رخ داده است، در این دشت سالانه بین ۱۲ تا ۲۰ سانتی متر فرونشست زمین رخ می دهد و زمین دارد «پوک» می شود!
«فقط در یک شهر دورود در استان لرستان هزار چاه بدون مجوز حفر شده که درحال بهره برداری است»؛ این را دریکوند می گوید و اضافه می کند: لطمه این چاه های بدون مجوز به دشت «سیلاخور» جدی است. مشابه همین اتفاق فرونشست زمین در کوهدشت، رومشکان در لرستان و بخشهایی در کردستان و… درحال رخ دادن است، البته جاهایی که ارتباط سنتی بیشتری با طبیعت داشته اند، اوضاع طبیعت بهتر شده است.
اختلال در خودتنظیمی «زاگرس»!
دریکوند می گوید: «همه اینها سبب شده که «زاگرس مهربان و باارزش» قابلیت «خود تنظیمی» خودرا از دست بدهد و مانند جسمی است که غذا و آب به آن نداده ایم، استراحت نکرده است، سرما و گرما دیده و مریض شده است.»
این فعال محیط زیست به چالش «زوال بلوط» هم اشاره می کند و توضیح می دهد: امروز در زاگرس آفتی به نام «زوال بلوط» درحال رخ دادن است. حجم بسیار زیادی از جنگل های بلوط زاگرس «پوک» شده است، به دلیل وجود آفتی به نام «پروانه های برگ خوار»، «پروانه های جوانه خوار»، «سوسک های چوب خوار»! این آفت ها از درون بلوط را می خورند و «پوک» می کنند، بلوطی که پنج برابر ارتفاع، ریشه دارد و اگر همه شرایط برایش فراهم باشد، سالانه ۱۰ سانتی متر رشد می کند.
دریکوند واکنش نهادهای متولی در برخورد با پدیده زوال بلوط رو مورد نقد قرار داده و می گوید: «سازمان متولی چه کار می کند؟ بطور مثال ۱۰ هکتار یا ۳۰ هکتار از جنگلها را بصورت مقطعی و موضعی سم پاشی یا پاک تراشی می کنند، درحالی که گستره بسیار بسیار وسیع تر از این میزان است.»
«تالاب» قطعه بندی شد!
«سودجویی بشر به مرحله ای رسیده که دیگر ظرفیت بهره برداری از زمین، آب و… برایش کافی نیست»؛ این جملات را رضا اسدی دبیر شبکه سازمان های مردم نهاد زیست محیطی لرستان می گوید و حرف هایش را اینگونه تکمیل می کند: به همین خاطر بشر به طبیعت روی آورده و بهره برداری بیش از اندازه از آب، از جنگل و… می کند، بی نظم و بی برنامه از طبیعت استفاده می نماید، تعدادی از دستگاه های دولتی هم مردم را تشویق می کنند که بروید گندم، برنج و… بکارید!
تالاب با ارزشی به نام «تنوردر» در دشت «سیلاخور» لرستان داریم که آنرا قطعه بندی و اعلام نموده اند که در آن مبادرت به پرورش ماهی گرمابی کنید!
وی معتقد می باشد که حتی برخی متولیان خودشان سبب تخریب طبیعت می شوند، و برای حرف هایش شاهد مثال می آورد و می گوید: «تالاب بسیار با ارزشی به نام «تنوردر» در دشت «سیلاخور» لرستان داریم که آنرا قطعه بندی و اعلام نموده اند که در آن مبادرت به پرورش ماهی گرمابی کنید!
اسدی ادامه می دهد: «کنوانسیون جهانی رامسر، ارزش اکولوژیکی تالاب را چندین برابر جنگل اعلام نموده است، اما اینجا تالاب را خشکانده اند، قطعه بندی کرده اند و به مردم سند داده اند و حتی اجازه حفر چاه در این منطقه داده اند!»
متولیانی که عامل تخریب شدند!
توسعه کشت محصولات آب بر از دیگر محورهای نقد این فعال محیط زیست است تا اسدی بگوید: «علاوه بر این امر شاهد ایجاد مزرعه های برنج در این منطقه هستیم بطوریکه دشت «سیلاخور»، «پوک» شده و از بین رفته است. چه کسی آن مقام جهاد کشاورزی که این مجوزها را داده به چالش می کشاند؟ برخی مسؤولانی داریم که خودشان مبادرت به تخریب جنگلها و طبیعت زاگرس می کنند و یا این که در مقابل این تخریب ها سکوت می کنند.»
دبیر شبکه سازمان های مردم نهاد زیست محیطی لرستان هم گریزی به مشکلات منطقه حفاظت شده «اشترانکوه» و دریاچه «گهر» در استان لرستان، می زند و می گوید: «دریاچه «گهر» یک منطقه حفاظت شده است که طبق قوانین محیط زیستی، هیچ کس حق ندارد آنجا جاده راه اندازی کند، در دهه ۸۰ جلوی چشم خود مسؤولان این سازمان، جاده در این منطقه به وجود آمده و این در شرایطی است که آنجا نه روستایی هست و نه عشایری! فقط به خاطر تبلیغ یک سری افراد برای انتخاب در مجلس شورای اسلامی.»
اسدی معتقد می باشد که این جاده به «زخمی» بر تن دریاچه «گهر» و منطقه حفاظت شده «اشترانکوه» تبدیل گشته و توضیح می دهد: همه ساله بوسیله این جاده که معروف به «مور زرین تاپله» هست، شاهد حضور گردشگران بی برنامه در منطقه هستیم، محیط زیست استان در این منطقه پاسگاه نمی زند و این جاده غیرقانونی را هم مسدود نمی نماید. درخواست ما از رییس سازمان محیط زیست کشور این است که دراین رابطه اقدام جدی کند، چونکه این امر به غده چرکینی در منطقه تبدیل گشته است.
تعادل اکولوژیکی زاگرس به هم خورده است
نقی شعبانیان معاون سازمان منابع طبیعی کشور است؛ او نیز اعتقاد دارد که تعادل اکولوژیکی زاگرس به هم خورده است. شعبانی می گوید: «جنگل های زاگرس جزو بهترین و حساس ترین جنگل های کشور به حساب می آیند، وسعت این جنگلها حدود شش میلیون هکتار است که نقش بسیار مهمی در چرخه آب کشور، کاهش ریزگردها و گردوغبار داشته و نقش حفاظتی بسیار مهمی بر عهده دارند. تعادل اکولوژیکی این جنگلها بعد از سال ها بهره برداری بصورت قانونی و غیرقانونی، به هم خورده است و در پی این امر شاهد یک سری چالش ها در این جنگلها هستیم.»
شعبانیان «آفات و بیماریها، عدم ساماندهی حضور گردشگران و…» همچون این چالش ها می داند و یادآوری می کند: «بااین وجود سازمان منابع طبیعی در حد توان خود برنامه هایی دارد، یکی از این برنامه ها که بصورت پایلوت درحال تهیه طرح است، بحث «جنگل داری اجتماعی» است و بدنبال این هستیم که در این طرح رفتار مردم در حوزه های جنگلی را ساماندهی نماییم تا شاهد مشارکت منطقی در مدیریت جنگل باشیم.»
استمداد از فائو!
اظهارات این مسؤول در سازمان منابع طبیعی در حالیست که رییس سازمان حفاظت محیط زیست نیز اخیراً با عنایت به شرایط نامطلوب جنگل های زاگرس به علت کمبود آب و آفاتی که به این جنگلها هجوم آورده اند، از فائو درخواست کمک کرده بود!
علی سلاجقه در جریان دیدار و گفت و گو با عبدالحکیم الوائر، دستیار مدیرکل فائو گفته بود که «تغییر اقلیم در جنگل های زاگرس به شدت مشکل ساز شده و پوشش گیاهی این منطقه درحال دگردیسی است.»
همه می دانند حال زاگرس «نزار» است؛ همه می گویند امروز از روز گذشته اوضاع نگران کننده تر است؛ همه فقط هشدار می دهند و این بلوطستان است که ذره ذره جان می دهد و کم کم تمام می شود؛ آب می شود و دود می شود تا به وقت تابستان نیمی از کشورمان در گردوغبار گم شود. رد هر مسأله ای را که می گیری سرنخ آن به حال زاگرس گره خورده است؛ از تغییرات اقلیمی و کمبود منابع آبی تا گردوغبار گاه وبی گاه آسمان ایران زمین.
زاگرس که زمانی میوه اش نان قحطی سالیان ایل بوده، خنکای سایه سارش جای اتراق عشایر خسته، شاخه های صبورش جای تاب بازی دخترکان سرخوش ایل و روستا و استخوان خشکش هیزم اجاق زمستان خانه ها؛ حالا دیگر دست و دلش به بخشندگی نمی رود… این همه سخاوت سزاوار این ناسپاسی نبود و نیست و نخواهد بود!
تغییر اقلیم در جنگل های زاگرس به شدت مشکل ساز شده و پوشش گیاهی این منطقه درحال دگردیسی است
اظهارات این مسؤول در سازمان منابع طبیعی در حالیست که رییس سازمان حفاظت محیط زیست نیز اخیراً با عنایت به شرایط نامطلوب جنگل های زاگرس به علت کمبود آب و آفاتی که به این جنگلها هجوم آورده اند، از فائو درخواست کمک کرده بود!
علی سلاجقه در جریان دیدار و گفت و گو با عبدالحکیم الوائر، دستیار مدیرکل فائو گفته بود که «تغییر اقلیم در جنگل های زاگرس به شدت مشکل ساز شده و پوشش گیاهی این منطقه درحال دگردیسی است.»
همه می دانند حال زاگرس «نزار» است؛ همه می گویند امروز از روز گذشته اوضاع نگران کننده تر است؛ همه فقط هشدار می دهند و این بلوطستان است که ذره ذره جان می دهد و کم کم تمام می شود؛ آب می شود و دود می شود تا به وقت تابستان نیمی از کشورمان در گردوغبار گم شود. رد هر مسأله ای را که می گیری سرنخ آن به حال زاگرس گره خورده است؛ از تغییرات اقلیمی و کمبود منابع آبی تا گردوغبار گاه وبی گاه آسمان ایران زمین.
زاگرس که زمانی میوه اش نان قحطی سالیان ایل بوده، خنکای سایه سارش جای اتراق عشایر خسته، شاخه های صبورش جای تاب بازی دخترکان سرخوش ایل و روستا و استخوان خشکش هیزم اجاق زمستان خانه ها؛ حالا دیگر دست و دلش به بخشندگی نمی رود… این همه سخاوت سزاوار این ناسپاسی نبوده و نیست و نخواهد بود!
منبع: پرشین رز
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب